Ηθη και εθιμα απο ολη την Ελλαδα
Αποκρια σημαινει αποχη απο το κρεας -προετοιμαζει τον ανθρωπο ψυχικα και σωματικα για την περιοδο του Πασχα και την Ανασταση. Στα λατινικα ταυτιζεται με το καρναβαλι, καθως αυτη η λεξη προερχεται απο το carne, που σημαινει “κρεας”, και το ρημα vale, που σημαινει “περνω”.
Η περιοδος της Αποκριας θεωρειται κατεξοχην περιοδος εκτονωσης, μια περιοδος κατα την οποια ο ανθρωπος ξεφευγει απο την καθημερινοτητα του και εξωτερικευει τα παθη του με τη βοηθεια της μεταμφιεσης.
Παλαιοτερα το καρναβαλι γινοταν παντου στην Ελλαδα με μασκαρατες ομαδικες, χορους, γλεντια, σατιρα και διαφορα ιδιαιτερα εθιμα σε καθε μερος. Ηταν ευκαιρια για ξεφαντωμα, κρασι και χιλια δυο πειραγματα. Μεγαλυτερα κεντρα του αποκριατικου ξεφαντωματος ηταν, οπως και σημερα, η Πατρα με το περιβοητο πατρινο καρναβαλι, που εχει τις ριζες του στις αρχες του 19ου αιωνα, η Πλακα στην Αθηνα, η Θηβα με τον περιφημο “βλαχικο γαμο”, η Κοζανη με τους ωραιους φανους της, υπαιθρια γλεντια γυρω απο φωτιες σε διαφορες γειτονιες της.
Τριωδιο και ονομασιες των εβδομαδων
Οι μεγαλες Αποκριες συνδεονται με την τελευταια περιοδο κρεατοφαγιας και διασκεδασης, προτου αρχισει η μεγαλη νηστεια της Σαρακοστης. Στο διαστημα αυτο και για επτα ολοκληρες εβδομαδες δε γινονται ουτε γαμοι ουτε γλεντια, ουτε πανηγυρια. Ετσι οι Αποκριες ειναι η ευχαριστη παρενθεση αναμεσα στο Δωδεκαημερο και τη Μεγαλη Σαρακοστη. Αυτη η περιοδος που κραταει τρεις εβδομαδες ονομαζεται Τριωδιο.
Η πρωτη εβδομαδα ονομαζεται “Προφωνη” η “Προφωνεσιμη”, επειδη παλια προφωνουσαν, δηλαδη ανακοινωναν οτι αρχιζαν οι Αποκριες και καθε οικογενεια επρεπε να φροντισει για τις προμηθειες της. Λεγεται και “Αμολλητη” η “Απολυτη”, γιατι τοτε απολυονται οι ψυχες των πεθαμενων και πανε στον Πανω Κοσμο.
Η δευτερη εβδομαδα λεγεται “Κρεατινη”, γιατι ειναι η τελευταια εβδομαδα που τρωνε κρεας. Ειδικα την Πεμπτη αυτης της εβδομαδας, τη λεγομενη “Τσικνοπεμπτη”, σε ολα τα σπιτια ψηνουν κρεας και η μυρωδια του ψητου (τσικνα) πλημμυριζει τις γειτονιες. Το Σαββατο ομως της Κρεατινης και τα δυο επομενα Σαββατα, αντιθετα με την Πεμπτη που ειναι μερα χαρας, ειναι αφιερωμενα στη μνημη των νεκρων (Ψυχοσαββατα). Συμφωνα με την παραδοση οι συγγενεις επισκεπτονται τα μνηματα και μοιραζουν κολλυβα.
Η τριτη εβδομαδα ονομαζεται “Τυρινη” η “Τυροφαγου” και “Μακαρονου”. Κατα τη διαρκεια της επιτρεπεται να τρωνε μονο γαλακτοκομικα, κυριως το τυρι συνοδευομενο με μακαρονια.
Την επομενη μερα, την Καθαρα Δευτερα, αρχιζει πλεον η ψυχικη και σωματικη προετοιμασια για το Πασχα.
Η πρωτη εβδομαδα ονομαζεται “Προφωνη” η “Προφωνεσιμη”, επειδη παλια προφωνουσαν, δηλαδη ανακοινωναν οτι αρχιζαν οι Αποκριες και καθε οικογενεια επρεπε να φροντισει για τις προμηθειες της. Λεγεται και “Αμολλητη” η “Απολυτη”, γιατι τοτε απολυονται οι ψυχες των πεθαμενων και πανε στον Πανω Κοσμο.
Η δευτερη εβδομαδα λεγεται “Κρεατινη”, γιατι ειναι η τελευταια εβδομαδα που τρωνε κρεας. Ειδικα την Πεμπτη αυτης της εβδομαδας, τη λεγομενη “Τσικνοπεμπτη”, σε ολα τα σπιτια ψηνουν κρεας και η μυρωδια του ψητου (τσικνα) πλημμυριζει τις γειτονιες. Το Σαββατο ομως της Κρεατινης και τα δυο επομενα Σαββατα, αντιθετα με την Πεμπτη που ειναι μερα χαρας, ειναι αφιερωμενα στη μνημη των νεκρων (Ψυχοσαββατα). Συμφωνα με την παραδοση οι συγγενεις επισκεπτονται τα μνηματα και μοιραζουν κολλυβα.
Η τριτη εβδομαδα ονομαζεται “Τυρινη” η “Τυροφαγου” και “Μακαρονου”. Κατα τη διαρκεια της επιτρεπεται να τρωνε μονο γαλακτοκομικα, κυριως το τυρι συνοδευομενο με μακαρονια.
Την επομενη μερα, την Καθαρα Δευτερα, αρχιζει πλεον η ψυχικη και σωματικη προετοιμασια για το Πασχα.
Το γαϊτανακι
Το γαϊτανακι ειναι ενας χορος που δενει απολυτα με το χρωμα και το κεφι της Αποκριας.
Περασε στην Ελλαδα απο προσφυγες του Ποντου της Μ. Ασιας και εδεσε απολυτα με τα αλλα τοπικα εθιμα, αφου η δεξιοτεχνια των χορευτων και ο ιδιαιτερος χαρακτηρας του δεν αφηνουν κανεναν αδιαφορο.
Περασε στην Ελλαδα απο προσφυγες του Ποντου της Μ. Ασιας και εδεσε απολυτα με τα αλλα τοπικα εθιμα, αφου η δεξιοτεχνια των χορευτων και ο ιδιαιτερος χαρακτηρας του δεν αφηνουν κανεναν αδιαφορο.
|
|
Δεκατρια ατομα χρειαζονται για να στησουν το χορο. Ο ενας κραταει ενα μεγαλο στυλο στο κεντρο, απο την κορυφη του οποιου ξεκινουν 12 μακριες κορδελες, καθεμια με διαφορετικο χρωμα. Οι κορδελες αυτες λεγονται γαϊτανια και δινουν το ονομα τους στο εθιμο.
|
Γυρω απο το στυλο, 12 χορευτες κρατουν απο ενα γαϊτανι και χορευουν μαζι, σε 6 ζευγαρια, τραγουδωντας το παραδοσιακο τραγουδι. Καθως κινουνται γυρω απο το στυλο, καθε χορευτης εναλλασσεται με το ταιρι του κι ετσι οπως γυρνουν (ο καθε χορευτης περναει τη μια φορα απο μεσα και την αλλη απ’ εξω) πλεκουν τις κορδελες γυρω απο το στυλο δημιουργωντας χρωματιστους συνδυασμους.
Ο χορος τελειωνει, οταν οι κορδελες εχουν τυλιχτει γυρω απο το στυλο και οι χορευτες χορευουν πολυ κοντα σ’ αυτον.
Πιθανον ο κυκλικος αυτος χορος να υποδηλωνει τον κυκλο της ζωης, απο τη χαρα στη λυπη, απο το χειμωνα στην ανοιξη, απο τη ζωη στο θανατο και το αντιθετο.
Ο χορος τελειωνει, οταν οι κορδελες εχουν τυλιχτει γυρω απο το στυλο και οι χορευτες χορευουν πολυ κοντα σ’ αυτον.
Πιθανον ο κυκλικος αυτος χορος να υποδηλωνει τον κυκλο της ζωης, απο τη χαρα στη λυπη, απο το χειμωνα στην ανοιξη, απο τη ζωη στο θανατο και το αντιθετο.
Ηθη & εθιμα απο ολη την Ελλαδα
Καθε χρονο αναβιωνει το εθιμο “Γενιτσαροι και Μπουλες” που εχει τις ριζες του στην Τουρκοκρατια.
Οι Γενιτσαροι (Γιανιτσαροι) φορουν φουστανελες, τσαρουχια, βαρια ασημενια νομισματα, ενω στο προσωπο φορουν την περιφημη μασκα απο κερωμενο πανι με ζωγραφιστο μουστακι.
Οι Μπουλες ειναι επισης ανδρες, ντυμενοι με γυναικεια παραδοσιακα ρουχα και στο προσωπο φορουν βαμμενες μασκες.
Συμφωνα με το εθιμο, τα χρονια της Τουρκοκρατιας οι αρματολοι και οι κλεφτες εβρισκαν την ευκαιρια στις Αποκριες να κατεβουν στην πολη μασκαρεμενοι και να γλεντησουν με συγγενεις και φιλους χωρις να τους αναγνωρισουν οι Τουρκοι.
Οι Γενιτσαροι (Γιανιτσαροι) φορουν φουστανελες, τσαρουχια, βαρια ασημενια νομισματα, ενω στο προσωπο φορουν την περιφημη μασκα απο κερωμενο πανι με ζωγραφιστο μουστακι.
Οι Μπουλες ειναι επισης ανδρες, ντυμενοι με γυναικεια παραδοσιακα ρουχα και στο προσωπο φορουν βαμμενες μασκες.
Συμφωνα με το εθιμο, τα χρονια της Τουρκοκρατιας οι αρματολοι και οι κλεφτες εβρισκαν την ευκαιρια στις Αποκριες να κατεβουν στην πολη μασκαρεμενοι και να γλεντησουν με συγγενεις και φιλους χωρις να τους αναγνωρισουν οι Τουρκοι.
|
Την τελευταια Κυριακη της Αποκριας εχουμε το “καψιμο του Τζαρου”. Ο Τζαρος η Τζαρους ειναι ενα ανθρωπινο ομοιωμα, που τοποθετουν πανω σε πουρναρια στο κεντρο της πλατειας. Εκει οι κατοικοι καινε τον Τζαρο για να μην υπαρχουν ψυλλοι το καλοκαιρι, συμφωνα με την παραδοση. Στη συνεχεια ριχνουν εκατονταδες πυροτεχνηματα.
|
Ιδιαιτερο γωρισμα της κοζανιτικης Αποκριας ειναι οι φανοι, φωτιες που αναβουν στις γειτονιες της πολης, ενω γυρω τους στηνεται υπαιθριο γλεντι υπο τους ηχους χαλκινων πνευστων. Εκει ακουγονται τα Ξανιεντραπα, τραγουδια με σκωπτικους στιχους που εχουν σκοπο τη διακωμωδηση γραφικων χαρακτηρων της πολης, Κλεφτικα, αλλα και τραγουδια της ξενιτιας και της αγαπης.
|
Στο Σοχο της Θεσσαλονικης εμφανιζονται οι “Κουδουνοφοροι”, καταλοιπο της διονυσιακης λατρειας. Με τραγομορφες στολες και κουδουνια σε ολο τους το σωμα, χορευουν στους δρομους και τις πλατειες.
Ξεχωριστη θεση στις αποκριατικες εκδηλωσεις στην Ελλαδα κατεχει το καρναβαλι της Πατρας. Διαφορα καλλιτεχνικα δρωμενα, θεατρικες παραστασεις, το καρναβαλι των παιδιων και αλλα που κεντριζουν το ενδιαφερον του κοσμου και γινονται πολος ελξης πολλων επισκεπτων. Οι εκδηλωσεις κορυφωνονται την τελευταια Κυριακη της Αποκριας με τη Μεγαλη Παρελαση των Αρματων και των Καρναβαλιστων.
Στα σοκακια της Σκυρου την περιοδο των Αποκρεων θα συναντησουμε ομαδες μεταμφιεσμενων ανθρωπων. Κορυφαιος ειναι ο Γερος, ο οποιος ειναι ντυμενος με μια μαυρη μαλλιαρη καπα, φοραει τα παραδοσιακα δερματινα υποδηματα, τα τροχαδια, ειναι φορτωμενος στη μεση του με 50 κουδουνια και προχωραει με ρυθμικο βηματισμο, δημιουργωντας εναλλασσομενους ηχους. Συντροφια του ειναι η Κορελα, που συμφωνα με την παραδοση ειναι αντρας ντυμενος με γυναικεια ρουχα, που χορευει γυρω απο το Γερο. Την ομαδα συμπληρωνει ενα προσωπο κωμικο, εκεινο του Φραγκου, ο οποιος φοραει μασκα, ευρωπαϊκο παντελονι, εχει ενα κουδουνι στο πισω μερος της μεσης του και κραταει ενα κοχυλι στο οποιο φυσαει για να τραβηξει την προσοχη των παρευρισκομενων.
Εχουμε επισης το “βλαχικο γαμο” στη Θηβα, το “γιαουρτοπολεμο” στη Νεα Χαλκηδονα Θεσσαλονικης, τα “αλευρωματα” στο Γαλαξιδι, το “καψιμο του μακαρονα” στη Δημητσανα, τους “μπαμπουγερους” στην Καλη Βρυση της Δραμας τους “κουδουνατους” στη Χιο και αλλα πολλα αποκριατικα εθιμα σε ολες τις γωνιες της Ελλαδας.
Εχουμε επισης το “βλαχικο γαμο” στη Θηβα, το “γιαουρτοπολεμο” στη Νεα Χαλκηδονα Θεσσαλονικης, τα “αλευρωματα” στο Γαλαξιδι, το “καψιμο του μακαρονα” στη Δημητσανα, τους “μπαμπουγερους” στην Καλη Βρυση της Δραμας τους “κουδουνατους” στη Χιο και αλλα πολλα αποκριατικα εθιμα σε ολες τις γωνιες της Ελλαδας.
|
Share this post
